VICE – ‘Dr.Death’ over zijn beruchte zelfmoordkist en doodsbedreigingen

In Nederland werd euthanasie in 2001 wettelijk vastgesteld, waarna de wetsregels in 2002 in werking traden, en ons land is op euthanasiegebied dan ook een van de meest progressieve plekken ter wereld. Dr. Philip Nitschke (70) was in 1996 de eerste arts die legaal euthanasie via injectie bij een van zijn patiënten toepaste, en is een van de bekendste en meest controversiële voorstanders van euthanasie in het internationale debat.

Philip kan inmiddels met recht een ware euthanasiegoeroe worden genoemd. Zo is hij de grondlegger van zelfbeschikkingsorganisatie Exit International en auteur van het zelfdodingshandboek The Peaceful Pill . Waar hij zich eerst alleen hard maakte voor euthanasie bij terminaal zieke mensen, is hij nu van mening dat euthanasie niet enkel onder bepaalde voorwaarden mag gebeuren, maar dat het een recht is waar ieder mens aanspraak op mag maken. De afgelopen jaren stak hij veel tijd in het ontwerpen van de Sarco, een 3D-printbare zelfmoordmachine, waarmee hij mensen een vredig levenseinde wil bieden.

We ontmoetten Philip in zijn huiselijke woonboot, waar zo nu en dan het geluid van een koekoeksklok klinkt. Het is moeilijk voor te stellen dat deze kleurrijke verschijning ook wel bekend staat als ‘Dr. Death’. Zijn vrouw Fiona: “Philip is helemaal geen monster, hoor. Eigenlijk is-ie hartstikke verlegen.” We spraken hem over euthanasie als mensenrecht, zijn eigen dood en zijn nieuwste uitvinding, de Sarco.

 

Tonic: Ha Philip, om maar meteen met de deur in huis te vallen: wat vind je eigenlijk van die bijnaam?
Philip: Ach, je raakt eraan gewend. Natuurlijk had ik liever een leukere bijnaam gehad, maar dan had ik me misschien met een vrolijker onderwerp bezig moeten houden.

Ja, want je doet aardig wat stof opwaaien. Waar komt je betrokkenheid bij dit onderwerp precies vandaan?
Die is eigenlijk politiek van aard. Toen ik mij hard maakte om euthanasie in Australië te legaliseren, ontmoette ik steeds meer mensen die niet-medische motivaties hadden om dood te willen. Een van hen was een Franse vrouw, een academica, die haar dood op haar tachtigste had gepland. Niet omdat ze ziek was, maar simpelweg omdat ze dat een mooie leeftijd vond om dood te gaan. Toen ik in eerste instantie terughoudend reageerde, antwoordde zij – geheel terecht – dat het niet mijn plek was om daarover te oordelen. Ze claimde dat het haar beslissing was, die niet aan mijn criteria die ik als arts had hoefde te voldoen. Mede door haar stelde ik mijn mening bij, en raakte ik ervan overtuigd dat de dood een recht moet zijn voor ieder weldenkend mens.

Dat blijkt een omstreden standpunt. Wat is het grootste bezwaar waar je tegenaan loopt?
Het voornaamste bezwaar is dat rationele suïcide niet zou bestaan, en dat de wens om te sterven per definitie het resultaat zou zijn van een psychiatrische ziekte. Dat idee verwerp ik. Iemands doodswens is niet per definitie iets dat een behandeling nodig heeft. Een ander bezwaar is dat het leven een geschenk is, en dat je er dankbaar voor moet zijn. Mijn tegenargument is dat, als het leven inderdaad een geschenk is, je het ook weg mag geven. Anders is het toch geen geschenk, maar een last?

Ben je tot op zekere hoogte niet verantwoordelijk, omdat jij de optie tot zelfmoord faciliteert?
Ik vind dat oneerlijk. Kijk, ik geloof dat kiezen voor de dood een recht is. Als jij tegen mij zou zeggen dat je nu naar buiten gaat om jezelf om te brengen, moet ik je dan stoppen? Ik vind van niet. Ik vind dat jij als autonome entiteit die beslissing zelf mag maken. Ik ben er niet blij mee, maar het is jouw beslissing. In dat geval bied ik alleen de optie om een vredige dood te sterven.

Maar vind je niet dat je de drempel verlaagt voor mensen die anders misschien een alternatieve route – bijvoorbeeld psychotherapie – zouden kiezen?
Dat weet je niet. Kiezen mensen die dood willen er dan niet eerder voor om voor een trein te springen? Of om zichzelf op te hangen? Mensen die echt een doodswens hebben zullen anders misschien voor een gewelddadige dood kiezen. In Engeland is ophanging veruit de meest gebruikte zelfmoordmethode. Mensen kennen geen alternatief, weten hoe de methode werkt en touw is altijd beschikbaar – maar dat neemt niet weg dat het een vreselijke dood is. Ik zeg alleen dat je een vredige dood moet kunnen sterven, door toedoen van medicijnen of de Sarco.

Misschien zijn er inderdaad mensen die misbruik maken van de Sarco of dergelijke medicatie, maar er zijn ook veel mensen die er baat bij zullen hebben. Het biedt oude mensen bijvoorbeeld een soort vangnet wanneer ze ernstig ziek worden. Weten dat ze de optie hebben tot een vredige dood maakt ze gelukkiger. Ze weten dat ze geen wanhopige dingen zullen hoeven doen, zoals voor een trein springen of met hun rolstoel van een pier afrijden, hup, de zee in.

Je gelooft dat de dood een mensenrecht is. Waarom wordt er in je boek The Peaceful Pill dan toch een minimale leeftijdsgrens van 50 gehanteerd?
De leeftijdsgrens is een lang bediscussieerde kwestie. Mijn persoonlijke standpunt is dat iemand volwassen en gezond van geest moet zijn om die keuze te kunnen maken. Dat leidde in de VS echter tot massale kritiek in 2011. Er werd me verweten dat ik blij zou zijn met suïcide onder jongeren. Daarom hebben we het criterium van de aanzienlijke levenservaring en de nogal willekeurige leeftijdsgrens van 50 jaar hieraan toegevoegd. Dit was de enige manier om hard te maken dat wij geen bijdrage leveren aan zelfmoord onder jongeren, maar mijn filosofische positie blijft ongewijzigd.

Met de Sarco is het voortraject van euthanasie, met een arts als waarborg, verdwenen. Is dat geen noodzaak voor een bepaalde nauwkeurigheid? Net als dat ik niet zomaar naar de apotheek kan om zonder recept medicijnen op te pikken.
Maar dan blijf je dus in het medische circuit hangen. In mijn optiek – en in het geval van de Sarco – hoeft daar geen arts aan te pas te komen. Alsnog zijn er bepaalde criteria waar mensen aan moeten voldoen voor ze in aanmerking komen, zoals gezond van geest zijn. Dat wordt aan de hand van een online vragenlijst vastgesteld. Kunstmatige intelligentie kan dit in de toekomst zelfs nog veel nauwkeuriger en sneller vaststellen dan een arts.

Je bent voorstander van het scenario waarin depressieve mensen ook gebruik kunnen maken van de Sarco. Zijn zij wel in staat om die keuze te maken?
Ook depressieve mensen moeten de mentale capaciteitstest passeren. Veel depressieve mensen hebben toch de mentale capaciteit om te beseffen wat de permanentie van de dood inhoudt. Depressie is geen reden om geen gebruik te mogen maken van de Sarco. Maar wanneer je zó depressief of psychisch ziek bent dat je niet meer weet wat je doet, zul je niet voor de test slagen en kom je dus ook niet in aanmerking voor de Sarco. Het is misschien een grijs gebied, maar niet grijzer dan de de test die nu door psychologen wordt gebruikt.

Kun je uitleggen hoe de Sarco werkt?
De zelfmoordkist is dus te printen met een 3D-printer en werkt door middel van vloeibaar stikstof, dat legaal verkrijgbaar is. Nadat je plaats hebt genomen in de machine, komt de stikstof vrij. Binnen anderhalve minuut voel je je gedesoriënteerd – vergelijkbaar met het gevoel dat je hebt wanneer je dronken bent – en enkele minuten later verlies je het bewustzijn. Na ongeveer vijf minuten sterf je. De kist is alleen van binnenuit bestuurbaar, dus het is geen optie om er iemand mee te vermoorden. Ook kun je kiezen of je uitzicht donker of transparant is, zodat je de machine ergens mee naartoe kan nemen, als je behoefte hebt aan een bepaald uitzicht.

Ik hoop dat de bouwtekeningen in de eerste helft van 2018 op internet beschikbaar zullen zijn. De eerste Sarco zal waarschijnlijk in Zwitserland worden gebouwd, omdat daar iemand woont die interesse heeft getoond in de machine. Ons is door Nederlandse advocaten verteld dat het niet illegaal is om gebruik te maken van de Sarco, want het is hier geen misdaad om je eigen leven te beëindigen. Ik zorg er enkel voor dat de bouwtekeningen en instructies online beschikbaar zijn, maar ik geef geen persoonlijke instructies en de machine vergt geen assistentie. De controle ligt dus volledig bij de gebruiker.

Nog even terugkomend op dat uitzicht, voor welk uitzicht zou jij zelf kiezen?
Ik zou teruggaan naar Noord-Australië om mijn Sarco in de woestijn neer te zetten. Met zonsondergang, dat lijkt me wel wat. Alhoewel het bij nader inzien lastig is om de stikstof daar mee naartoe te nemen, gezien de afstand en het feit dat je stikstof niet lang kan bewaren.

En mocht je je al in de Sarco bevinden en je tóch bedenken, is er dan eigenlijk een noodknop?
Ja, er is een noodluikje dat direct stuk gaat als je ertegen klikt, waardoor er direct zuurstof in de capsule komt. Daarnaast kun je, tot het punt waarop je het bewustzijn verliest, de knop weer op stop zetten.

Wat vindt je familie van je overtuigingen?
Mijn moeder was een groot voorstander van mijn ideeën. Zij bracht haar laatste jaren in een tehuis door, omdat ze niet meer thuis kon wonen. Ze haatte het daar en wilde graag dood. Ze was echter niet ziek, dus kwam ze nergens voor in aanmerking. Ik kon haar ook niets geven, want iedereen zou weten dat ik erachter zat. Het had haar immens getroost als ze in elk geval de keuze had gehad.

Ontvang je weleens doodsbedreigingen van tegenstanders?
In de afgelopen twintig jaar heb ik er gelukkig ‘slechts’ een aantal ontvangen. Onlangs heb ik voor het eerst een reële dreiging ontvangen. Ik weet alleen nog niet of dat om een fundamentalist gaat, of dat het iemand is die in illegale euthanasiepillen handelt. In het boek dat ik online regelmatig update benoem ik namelijk verschillende nepwebsites, waarop die pillen voor zo’n zevenhonderd euro per stuk worden verkocht. Het zou dus ook om zo’n oplichter kunnen gaan. Verder regelen we voor publieke evenementen wel altijd een hoop beveiliging.

Fotografie: Frederieke van der Molen

Op de site van 113 Zelfmoordpreventie lees je meer over wat je kunt doen als je je zorgen maakt over mensen in je omgeving die mogelijk suïcidaal zijn. Ook kun je hier terecht met verdere vragen over zelfmoord.

3 jaren ago

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.